CHỮ NÔM tabi Iwe afọwọkọ ti Vietnam atijọ ati Awọn ifunni ti o Tẹlẹ si Iwe Ijọba Vietnam - Abala 4

Deba: 523

Nguyễn Khắc Kham

Continued tẹsiwaju fun apakan 3:

Itan-iwe itan ti Vietnamese ni Nôm^**

    Ni ibọwọ miiran, lati opin orundun kẹtala si arin ọrundun, o ti ṣe ipa to munadoko ninu ikosile ati gbigbejade awọn iwe Vietnam.

    Itan-akọọlẹ iwe itan Vietnamese n nm ti o fẹrẹ to awọn ọgọrun ọdun meje le pin ni awọn akoko akọkọ wọnyi:

1) Awọn TranHìwọ asiko (kẹtala ọdun ati mẹrinla). 
2) Awọn Lê-Mac asiko (orundun kẹdogun ati kẹrindilogun). 
3) Awọn Lê gige hưng tabi akoko Ijakadi North-South (ọgọrun ọdun kẹrindilogun ati ikeji). 
4) Awọn NguyEn asiko (ọdunrun-ọdun sẹhin ati idaji akọkọ ti orundun ogun).

1) Akoko Trần-Hồ

 Gẹgẹ bi Khâm-đonh ViEtsU thông-giám C.ng-méúc 定 越 史 通 鑑 綱 目, onkọwe akọkọ ti lo chữ nôm ni oríkì ni NguyEn Thuyén 詮 or Hàn Thuyên 詮 ati awọn miiran ni a sọ pe wọn tẹle apẹẹrẹ rẹ. Iru wà NguyEn S Cìwọ 士 固, Ati Chu An 安. Ni igbehin ati NguyEn Thuyén ni a royin pe o ti ni atele awọn onkọwe ti Quìwọc ngU ati tap 語 詩 集 (Chu An, onkọwe) ati Phi sa tap 沙 集.

   Laanu, mejeeji ti awọn ikojọpọ ti Nm awọn ẹsẹ ti sọnu. Gẹgẹ bi Bùi Huy Bibch 輝 璧 (1744-1818), Té Cóc 𤥫 tabi Itan ninu awọn ẹsẹ ti Ejo nla ati Toad tun dated lati awọn Tran, ṣugbọn ọjọ gangan ti itan-akọọlẹ satirical yii ninu léúc-bát mita, ko ti ni ipinnu ipinnu bayi.³³ Ni afikun, Aarin MẹtaU 貞 鼠tabi Asin olodumare a Ewi itan ni nôm, Itan ninu awọn ẹsẹ ti V.ng Tughng 嬙 傳, ati awọn iwe mẹfa miiran ni nôm ti o ni ibatan awọn Itan ti NguyEn BiEu 表 傳 ni won tun presused lati ti dated lati opin ti awọn Tran. Sibẹsibẹ, ariyanjiyan pupọ ti wa nipa ọjọ otitọ wọn.³³

    Nipa awọn kikọ ninu Nm labẹ awọn Haiwo Tran ati awọn Hìwọ  a tun royin pe ni ọdun 1387 labẹ ijọba King Tran ÐE nghiEn 晛, Baba Oba Tran NghE Tòn 藝 宗, ntẹriba yọọda si Hìwọ Qui Ly 季 釐 ki o si O Lê Quí Ly 梨 季 釐, idà kan tí ó ru àkọlé náà Văn vũ toàn tài quân thần đồng đức 梨 季 釐 (Mejeeji omowe ati jagunjagun, a iwa rere sìn sìn Ọba oore)³⁴, Qui Ly awọn ẹsẹ kiko si ede soro lati fi iyin rẹ han fun. Nigbamii, ni 1437, bi Ọba Táá Tìwọ ti awọn O Lê Idile Oba fẹ lati ka awọn ayẹwo ti awọn itọsọna ati awọn ẹsẹ ti o kọ ni nôm nipasẹ Hìwọ Qui Ly, NguyEn Trãi, ni a royin pe o ṣaṣeyọri ni apejọ ati fifihan diẹ ninu awọn iwe ti awọn iwe wọnyi fun u.³⁵

2) Awọn Lê-Mạc akoko

    Ikan na NguyEn Trãi ni a tun sọ pe o ti fi diẹ ninu awọn iwe silẹ ni Nm, bi eleyi Uc trai yi tap, oríkì ewì kan nínú èdè ìbílẹ̀ sọ̀rọ̀ sí Tho Lìwọ, olutaja ti ọmọbirin ti awọn maati oorun ti o ti di alefin rẹ nigbamii³⁶ ati didactic ewi ni Nm, Gia huan ca tabi awọn ilana ẹbi. Gidi ti a n pe ni ewurẹ ti a nṣe si Tho Lìwọ jẹ ti ododo ti dubious. Bi si Gia huan ca, Ewi yi ni ila ila 796 le ti diyin nigbamii nipasẹ ọkan tabi pupọ awọn onkọwe aṣeyọri. Nikan kikọ ni nôm nipasẹ NguyEn Trãi wa lọwọlọwọ ni Gbigba awọn ewi ni ede Orilẹ-ede (Quìwọc âm àti tap ) eyiti o ṣe ipin ipin meje ti Uc trai di tap.

    Ti o ba ti outset ti awọn O Lê Oba ti samisi pẹlu ko ṣe pataki miiran Nm iṣẹ imọwe ju gbigba awọn ewi yii nipasẹ NguyEn Trãi ati meji ThE ogun by Lê Lìwọi laipẹ mu wa si imọlẹ nipasẹ Hoàng Xuân Hãn, ijọba Ọba Lê Thánh Tôn (1460-1497) jẹri ohun iyanu alailẹgbẹ ti litireso Vietnam ni ede ti ede.

   King Lê Thánh Tôn ti o ni ẹbun pẹlu ẹka ti o ṣọwọn ti kikọ ila-ararẹ o si fẹran pupọ si beliti-lettres, ṣe ipilẹ Circle ile-iwe ti a mọ bi Hìwọi Tao Ðàn pẹlu bi awọn ọmọ ẹgbẹ 28 Awọn oṣiṣẹ ile-ẹjọ pe Nho thap lát tú tabi awọn Awọn Majele 28 ati pẹlu ara rẹ bi Alaga, ati bi Igbakeji Alaga, Than Nhân Trung ati Ðìwọ Nhuan. Laarin eyi Hìwọi Tao Ðàn, funrararẹ ati awọn oṣiṣẹ ile-iwe rẹ ṣe paarọ awọn ewi ni nôm eyiti a gba nigbamii lati ṣe agbekalẹ Awọn ikojọpọ ti awọn ewi Vietnamese labẹ ijọba Hìwọì ÐUc ie ijọba Lê Thánh Tôn.³⁸

    Yato si eyi Hìwọì ÐUc kuìwọc âm àti tap, mẹnuba yẹ ki o ṣe ti iru awọn kikọ ni nôm bi Hìwọng Châu quìwọc ngU ati tap, nipasẹ L.ng NhU Hìwọc, Kim Lăng Kı by Ðìwọ Can . Ni orundun to n bọ, labẹ awọn Mac, Vietnamese litireso ninu Nm fihan atilẹba diẹ sii ni Gbigba Gbigba ti awọn ewi nipasẹ NguyEn BMonh Khiêm (1492-1587) mọ bi Bach vân yi tap, Bach Vân (Awọn awọsanma funfun) ti o jẹ ayọye imọwe ti ewì yii. Lara awọn akọsilẹ nôm labẹ awọn Mac, a yẹ ki o tun darukọ Ðaemi Ðìwọng phong canh pú, Tam Ngung đìwọng pú, Ati Toch cư ododunE by NguyEn Hãng; SU Bac kuìwọc ngU ati tap, SU trình Khúc, TU thỌgbẹnii Kúkú, TiEéù đìwọclac pú by Hoàng Sìn Khai ati, nipari, Ngư phU nhap Ðào nguyên truyEn , by Phùng Khac Khoni.³⁹

3) Awọn Lê gige

    Tabi akoko Ijakadi Ariwa guusu Lati iku ti Lê Thánh Tôn ni 1497, Ðai ViEt tabi lẹhin naa Vietnam tẹsiwaju lati ni lilu pẹlu awọn iṣoro awujọ ati ipo ayeraye ti iṣọtẹ oloselu eyiti o yori si idaṣẹ naa nipasẹ Mac Ðăng Igbe (1527). Lẹhin awọn kukuru gbé Idile Oba ti Mac, ogun bẹrẹ ni 1627 laarin awọn Tronh ni Ariwa ati awọn NguyEn ni Gusu, awọn mejeeji sọ pe wọn jẹ ọmọlẹyin ti awọn O Lê. O pari nikan ni 1672 pẹlu adehun lati lo awọn Odò ti Linh (Linh giang) gege bi laini yiyan laarin awọn agbegbe mejeeji. Ṣugbọn ni ọdun 1775, lilo awọn Tàì Sơn, ṣọtẹ ni Guusu, awọn Tronh kọlu o si mu Phu Xuan, olu ti NguyEn ni Gúúsù.

    Sibẹsibẹ, mejeeji awọn Tronh ati awọn NguyEn ni a bubu nipase awọn Tàì Sơn ọkan ninu awọn oludari tani NguyEn HuE kede ara rẹ bi Emperor ni ipari 1787. Bi o ti jẹ pe itan nla ti Emperor Quang Trung lori awọn Kannada ni 1789 ati ọpọlọpọ awọn aṣeyọri iyanu rẹ, awọn Táy Sơn ijọba ti pẹ ati pe o mu opin ni ọdun 1802 nigbati NguyEn hnh polongo ara Emperor Gia Gigun ti awọn NguyEn lẹhin yiya Emperor Canh Thonh ti awọn Táy Sơn ati awọn arakunrin rẹ.

    Awujọ ti aṣa ati ti iṣelu ti igba pipẹ ti o bo ni ọdun kẹtadilogun ati ọdun kejidilogun ni ipa nla lori idagbasoke ti awọn iwe Vietnam ni Nm. Pupọ ninu awọn onkọwe jẹ awọn oludari ologun tabi awọn oṣiṣẹ ile-ẹjọ okeene kopa ninu awọn iṣẹlẹ ti awọn akoko wọn. Gbogbo wọn kọwe ni awọn kikọ ohun kikọ Kannada. Bibẹẹkọ wọn yan lati kowe tun ni n r eyiti o fun wọn ni anfani lati tan kaakiri diẹ sii awọn iṣeduro igbiyaniyan ti ara wọn ju ti iyika ti ẹkọ aṣa lọ ati, ni akoko kanna, lati ṣe titobi si ipo agbara wọn ni orilẹ-ede naa. Yato si iru awọn ara Ilu Kannada ya awọn iwe imọ bii ti Thatgbôn thi tabi ewi meje orin oríkì, awọn Phú tabi prosepoetry, awọn Kinh Ngh emea tabi awọn alaye ti Awọn Alailẹgbẹ Ilu Kannada, awọn Nkan sach tabi iwe afọwọkọ eyiti o tẹsiwaju lati wa ni ojurere giga, awọn akọọlẹ gigun kan ni awọn folda kot tabi mẹjọ mẹjọ mẹjọ ati ni Orin thatléúc bát tabi awọn mita 7-7-6-8 eyiti o jẹ ki ohun elo wọn si opin ipari ọrundun kẹrindilogun, ṣe apẹẹrẹ ẹmi tuntun ti awọn onkọwe Vietnam ni nôm. Atẹle ni awọn iṣẹ aṣoju julọ ti Vietnam litireso lakoko awọn ọrundun meji wọnyi ni North Vietnam, South Vietnam ati labẹ awọn Táy Sơn.

1. a) Jẹ ki a mẹnuba, bi awọn kikọ akọkọ n ariwa ni North Vietnam labẹ Tihinh: Giai canh hUng tình phú, Ngã ba hac pú by NguyEn Bá Lân, Chinh pHéú rọ túmọ sí Nm by Oàn tho IEm, Cung oán Ngâm Khúc by NguyEn Gia ThiEu, Hoa Tiên TruyEn by NguyEn Huy TU, TU tìnn Vãn tabi awọn ewi meji kukuru nipasẹ NguyEn tho Ngéc Vinh, àle kan ti Oluwa Tronh Doanh, Lý MẹtaEéù ÐE tam Hoàng thái haucìwọ léúc than tí quìwọc ngU diEn ca by Tr.ng Ngéc Ti ko tọ, wundia ti ola ni igba Oluwa Tronh C.ng, NgU đE Eyi jẹ doanh Bách vonh et tap by Oluwa Tronh Kan, KiEn Nguyên àti tap lati odo Oluwa Tronh Doanh, Tâm juh tìwọndéúbẹẹniap lati odo Oluwa Tronh Sâm.40)
2. b) Lara awọn akọsilẹ akọkọ ni South Vietnam labẹ awọn NguyEn, darukọ yẹ ki o wa ṣe ti Huê tìnnh TruyEn by olori Án (1699-1753) ọmọ kẹjọ ti King HiEn Tôn NguyEn Fước Ku, Ngoa Gun c.ng vãn ati Tư Ẹkọ vãn by Ào Duy TU, Sãi Vai, kikọ satirical nipasẹ NguyEn Cư Mẹsia, Orin tinh batda TruyEn by NguyEn HUu Haa.

4) Akọkọ iwe data n labẹ awọn Táy Sơn

    Ni afikun si iru awọn idi ti o ṣafihan tẹlẹ eyiti o ṣe iroyin fun idagbasoke nla ti Iwe N Nm ni ipari ọrundun kẹrindilogun, jẹ ki a tun darukọ oju-rere iyasọtọ ninu eyiti o tọju chU Nm labẹ awọn Tàì Sơn ati ni pataki labẹ ijọba kukuru ti Emperor Quang Trung. Eyi ni diẹ ninu awọn iwe n nm awọn ẹniti awọn onkọwe ṣe atilẹyin tabi tako ijọba yii: Hoài Nam Khúc by Hoang Quang, Téúng Tay hìwọ pú by NguyEn Huy L..ng, Ai tư vò nipasẹ Ọmọ-binrin ọba Ngéc Han, iyawo ti NguyEn HuE, Déú emi Ngâm tap ati Déú emi vap by Phan Huy Ích, ti o tun fi silẹ a Nm translation ti Kannada kọ Chinh pHéú Rẹ by Ðang Tran Côn, Ngbo an th tap ati Gbadun o by NguyEn HUu ChMonh, ChiEéùéúng Tay hìwọ pú ati itan inu nmm Sơ Kính Tân Trang by Pham Thái.⁴¹ Yato si awọn wọnyi Nm awọn iwe ti awọn kẹtadilogun ati ọdun kejidilogun, a yoo fẹ lati ṣe pataki kan darukọ ti awọn Thiên Nam minh giám, ewi itan alailoye igba atijọ ninu mita 7-7-6-8 eyiti o jẹ ibamu si Prof. Pham văn Diêu le ti ni idapo laarin 1623 si 1657⁴² ati awọn Thiên Nam NgU léúc, ewi itan alailorukọ miiran ti o le ti kọ laarin 1787 ati 1800 ni ibamu si NguyEn V Tn Tìwọ tabi laarin 1682 ati 1709 gẹgẹ bi Hoàng Xuân Hãn.⁴³

    Vietnamese litireso in Nm labẹ Nguyễn (1802-1862). Asiko yii ti o bo ni bii ọdun ọgọta ọdun ni a ti ni iṣiro ni deede lati jẹ ọjọ ori goolu ti awọn iwe Vietnam ni Nm. Nla nla ti Nm Awọn iṣẹ kikọ iwe ko lẹhin gbogbo nitori ofin imulo aṣa ti NguyEn ti o pẹlu awọn sile ti Emperors Gia Gigun ati TU ÐUc bẹni awọn ẹsẹ ti a ṣeto sinu Nm bi Oluwa Tronh mọ bẹni awọn koko wọn lati ko sinu Nm. O jẹ, si iwọn diẹ, mejeeji ohun-iní lati ati iru outgrowth ti iwe-akọọkọ nm ni ọrundun kẹrindilogun. Ni ibọwọ miiran, o fun laṣẹ lati gbawiye pe awọn oluka ti Nm paapaa lori Nm Awọn asọtẹlẹ ninu awọn ẹsẹ gbọdọ ti jẹ diẹ sii lori ilọsiwaju ni Vietnam. Ni eyikeyi ọrọ, otitọ ni pe julọ ninu awọn ege-giga ti awọn iwe-akọọlẹ nôm lati ọjọ deede NguyEn Oba. Fun aini aaye, a yoo sọ nipa awọn akọle iwe diẹ ati awọn orukọ awọn onkọwe laisi a ṣe bi ẹni pe o fun atokọ ti o ni ijuwe ti itan-ẹda ti awọn iwe-kikọ eyiti o ṣe nipasẹ ọrundun kẹsan. Ni akọkọ, aaye iyi yẹ ki o wa ni ipamọ fun Ewi-ilu wa ti Kim Vân KiEu a 3254 folti laisi ila ewi nipasẹ awọn gbajumọ Akewi NguyEn Du (1765-1820), ti eyiti awọn itumọ pupọ ni awọn ede ajeji wa. Nigbamii wa iru awọn iwe mejeji ni nôm prosa ati ninu awọn ẹsẹ bi Xuân H..ng et tap nipasẹ Poetess Hìwọ Xuân H..ng (ni kutukutu ọrundun kẹrindilogun), Nho thapTU hiEo diEn âm, Phéú chim tiEn lãm, SU tirẹ tiEn lãm Khúc by Nipa PhUc (1785-1840), Mai ɗình mìwọng Kı by NguyEn Huy H.ìwọ (1783-1841), Kim Thach Kỳ Duyên by Bùi HUu Nghcm (1807-1872), Léúc vân Tiên, D.ng TU Hà M.au, Ngư TiEuvan đáp y oat by NguyEn Ðình ChiEu (1822-1888) Thanh chE Thap điEo diEn ca, Thanh chE Luan ngU thích nghmúa ca Thánh chE tU héc giai ngháa ca by TU ÐUc (1829-1883), oselu atilẹyin awọn ewi nipasẹ Tò Thé Tughng ati Phan Văn Tro , Chinh Khí Ca by NguyEn wa Giai , Ðamo Nam QuìwọcsU diEn K by Lê Ngô Cát ati Pham Ðình Toái , Hanh Théúc Ca by NguyEn Nh.c Tio (1830-1909), awọn ewi ati awọn orin ti a pe Hátì Nóì by NguyEn Công TrU (1778-1858), Cao Bá Quát (? —1854) ati NguyEn Qui Tân (1811-1858), orisirisi awọn ewi nipasẹ NguyEn KúyEn (1835-1909), Tran TE X.ng (1870-1907) bbl

    Ni ipari, darukọ pataki yẹ ki o ṣe iru awọn arosọ alailorukọ ni nm awọn ẹsẹ bi Nho đìwọ le, Tìwọng Tran, Thach Sanh, NU Tú Tái, Ph.ng Háà, Lý Công, Hoàng TrUu, Biich Câu, Phan Tran, Quan Âm Tho Kíní, Hoa ÐiEo tranh năng, abbl… omiiran Nm awọn itan ati Nm awọn iwe tẹsiwaju lati ṣe agbejade ni pẹtẹlẹ paapaa lẹhin ọdun 1862 titi o kere ju awọn mẹrinla ati laibikita ti o gba aṣẹ ti osise naa. Quìwọc NgU akosile.⁴⁴ Gbogbo awọn Nm Awọn iṣẹ kikọ ti a darukọ loke ni a ti ṣe papọ ara tabi ni apakan apakan ninu iwe afọwọkọ romanized. Bibẹẹkọ, iru bẹ kii ṣe ọran pẹlu nọmba onilera ti omiiran Nm Awọn ọrọ bayi o ti fipamọ ni Vietnamese ati diẹ ninu awọn ile-ikawe ajeji.⁴⁵ Wọn nigbagbogbo nduro fun transcription ninu Quìwọc NgU lati ṣe nipasẹ awọn alamọja. Ni ibọwọ miiran, Nm Awọn ọrọ ti a ti kọ tẹlẹ ko ni ọfẹ lati awọn aṣiṣe transcription. Labẹ awọn ipo wọnyi, ibawi ọrọ jẹ ko ṣe pataki ati pe yoo ṣee ṣe nikan nipasẹ akojọpọ ti gbogbo awọn ẹya ti o wa mejeeji ni Nm ati ni Quìwọc NgU. Bi o ti ṣe akiyesi daradara nipasẹ D.ng Kuang Hám "itan otitọ ti awọn iwe Vietnamese le ṣee ṣe ni otitọ nikan nigbati gbogbo awọn iwe aṣẹ wọnyi ni nmm ti wa ni aṣẹ ati sọtọ ni Quốc Ngữ. "⁴⁶ Ṣugbọn, gbogbo awọn Nm awọn ọrọ paapaa awọn eyiti o nilo iwe gbigbe inu Quìwọc NgU ko ni iyasọtọ opin si iwe-ọrọ ati pe ọpọlọpọ awọn pataki lo wa Nm awọn iwe aṣẹ ti o jọmọ itan itan Vietnam ati itan-akọọlẹ Vietnamnames. Ni ipa, ChU Nm kii ṣe nikan nipasẹ awọn onkọwe Ilu Vietnam fun litireso ṣugbọn nipasẹ awọn eniyan miiran fun awọn idi oriṣiriṣi gẹgẹ bi ibẹrẹ lati ọdun kẹtadinlogun. Fun apẹẹrẹ nibi ni lẹta ni Nm sọrọ ni 1670 si Oluwa NguyEn Fước Tran nipasẹ ara ilu Jamanisi kan Kadoya Ṣikhirobei tun mọ labẹ orukọ Vietnam rẹ bi Cha Chanh (Bàbá Chánh): (:).

    Atẹle ni transcription rẹ ninu Quìwọc NgU "Ng muôn tuìwọemi. Có mìwọt em tôi ìwọ đat Annam nghe rang đã cem tôi ông, mUng lam. D.ao mu lE thỌgbẹnimo đã cay ejing (tabi trngng) ơn. Mung muôn tuìwọi”[Translation translation English: Mo fẹ ki o to ẹgbẹẹgbẹrun ọdun ti igbesi aye. Mo ti gbọ pe ọkan ninu awọn arakunrin mi ọdọ [i.e. Shichirojiro ] ẹni tí ń gbé Annam ti di ọ̀kan ninu awọn iṣẹ rẹ. Mo ni idunnu pupọ fun rẹ. Ṣe Mo le ṣeduro rẹ si inurere rẹ labẹ eyikeyi ayidayida. Mo fẹ ọ mẹwa ẹgbẹrun ọdun ti igbesi aye].⁴⁷

    Nigbagbogbo nipa orundun kẹtadilogun, jẹ ki a darukọ awọn iwe afọwọkọ pupọ ninu nm lati Italian Catholic Baba J. Maiorica (1591-1651) ni Prof. Hoàng Xuân Hãn ni Ile-ikawe Orilẹ-ede Faranse (Bibliothèque Nationale) ni Ilu Paris. Awọn akọle ti awọn iwe afọwọkọ wọnyi ni a ti gbasilẹ nipasẹ rẹ bi atẹle. 1) Thiên-Chúa Thánh-giáo Hìwọrẹìwọi Kinh. 2) Thiên-Chúa Thánh-giáo Khai-mông. 3) ÐUc Chúa Chi-thu. 4) TruyEn ÐUc Chúa Chit-thu. 5) Thiên-Chúa Thánh-Mau. 6) Các Thanh otitọEn. 7) Vita sanctorum (Ko si akọle ninu nm). 8) Ông Thánh I-na-xu. 9) Thng Thánh Phan-chi-cô Xa-vi-ê truyEn. 10) Ngám lE trong múa Phéúc-sin đEn gún bay. 11) NhUng điEu ngám trong các lE tréng. 12) Kin nhUng lE mú Phéúc sin.⁴⁸ Bi a se le rii, ChU Nm eyiti o ti ni ọpọlọpọ ọlọrọ ati lọpọlọpọ si iwe-ọrọ Vietnam ti o kọja, yoo wa ọpa aiṣe-pataki ti iwadii kii ṣe fun awọn ọmọ ile-iwe ti iwe itan Vietnam ti o kọja ṣugbọn tun fun awọn iwadii lori itan Vietnamese ati aṣa Vietnam.

WO MỌṢẸ:
'  CHỮ NÔM tabi Iwe afọwọkọ ti Vietnam atijọ ati Awọn ifunni ti o Tẹlẹ si Iwe Ijọba Vietnam - Abala 2.
'  CHỮ NÔM tabi Iwe afọwọkọ ti Vietnam atijọ ati Awọn ifunni ti o Tẹlẹ si Iwe Ijọba Vietnam - Abala 1.
'  CHỮ NÔM tabi Iwe afọwọkọ ti Vietnam atijọ ati Awọn ifunni ti o Tẹlẹ si Iwe Ijọba Vietnam - Abala 3.

ALAYE: 
²⁹  Fun awọn alaye siwaju sii nipa be ti ChU nm, wo: 聞 宥: 論 字 喃 之 組織 組織 及其 及其 與 漢字 (14, 1933. p. 201-242), 燕京 學報, Akọkọ 14 asiko, 1933, tr.201-242 - 山 本 達郎: 聞 宥 氏, 論 字 喃 之 組織 1949. 東洋 學報, Akọkọ12 卷 第 2 號, 1935 年 - 陳 荆 和: 字 喃 之 形態 及其 產生 產生 [Hình thái và niên đại xuất hiện của chữ Nôm], 人文 科學 論叢, 第一 輯, 台北, 1949 年. Bú Cầm, Dẫn Nhập Nghiên Cứu Chữ Nôm (Ohun elo ikọni fun awọn ọmọ ile-iwe Olukọ ti Awọn lẹta, University of Saigon). Wo eyi naa :  聞 宥: 當 田健 次, 字 喃 研究 一聲 母 (1) 字 喃 研究 一聲 母 (2), 1973, 12 言語 學 論叢 卷 (72, 12) (東 教 大 言語 學 研究 研究), (1), (2), 1973, 12 (72, 12) (). 
³⁰  Dương Kúảng Hàm, Le Chữ nôm ou écritude démotique ati be be lo… p. 283-284a. 
³¹ Edouard Diguet, "De la Langue Annamite Parlée ati Ecrite”, Atunwo Indochinoise, Aout, 1905, 226-32. 
³²  Bửu Cầm, "Ưu-điểm wá Khuyết-điểm của Chữ Nôm"(Awọn aaye to lagbara ati awọn aaye ailagbara ti Chữ Nôm) Việt Nam Khảo Cổ tập san, Saigon 1960, ko si 1, p. 50-64. Maurice Durand, Comptes rendus, BEFEO, atampako L, fasc, ko si 2, 1962, oju-iwe 561. 
³³  Hoàng Xuân Hãn, Nghiêm Toản, Thi Văn Việt Nam (Từ ầi Trần đến cuối đời Mạc), Các lớp Trung Học. Loại Sách Học Sông NỌ, Hà-Nội 1951. pp 19-45. Hoàng Xuân Hãn, “Nguyễn Biểu, một gương ngh gbigbea liệt và mấy bài thơ cuối đời Trần”, Khai Trí Tiến Ðức Tập San, 2.3, Hanoi 1941. Lãng-Hồ,“Văn phẩm với Thời Ðại của Văn phẩm. Truyện Trê Cóc và Truyện Mẹta-Thử”, Văn Hóa Nguyệt San, Saigon Tập XII, Oṣu Kẹsan 1111-1963), p. 1690-1700. Lãng-Hồ, “Nipasẹ si vời Thời Ðại của Văn phẩm, Truyện Vương Tường”, Văn Hóa Nguyệt San, Saigon Tập XII, Quyển 12 (12-1963), p. 1893-1898. Lãng-Hồ, “Văn phẩm với Thời Ðại của Văn phẩm, Những Bài thơ văn của Nguyễn Biểu, của vua Trần Trùng Quang và của một v Awọn sư Chùa Yên-Quốc”, Văn Hóa Nguyệt San, Saigon Tập XIII, Oṣu Kẹsan 1 (1-1964), p. 63-70. 
³⁴  Cf. Shu-King, 書 經: 泰誓 中, 6: “ 受 受 億 兆 兆 民?”: Kinh-Thư, itumọ Vietnamese nipasẹ Ọjọgbọn Thẩm Quỳnh, Saigon 1968, oju-iwe 206. 
³⁵  Dương Kúảng Hàm, Việt Nam Văn Học Sử Yếu, oju-iwe 107. 
³⁶  Cf. Nguyễn Khắc-Kham, "Orukọ Vietnamese ati awọn agbara wọn”, Ipinle ati Ijinlẹ Aṣa, Ko si Ile-ẹkọ giga 23 ti Tokyo ti Awọn Ijinlẹ Aje 1973, oju-iwe 205, nọmba akọsilẹ-ẹsẹ 23. 
³⁷  Hoàng Xuân Hãn, Nghiêm Toản, op. toka si p. 49-69. Trần Văn Giáp, Phạm Trọng Ðiềm: Nguyễn Trãi, Quốc Âm Thi Tập (Hanoi, ọdun 1956), Văn-Ðàn Tạp chí, Số Ðặc biệt về Nguyễn Trãi, Bộ IV, số 10 (3/1-9/1, 1963). Apejọ kan nipa Nguyễn Trãi ati awọn iṣẹ rẹ, pẹlu awọn olukopa Phạm Ðình Tân, Thái Bằng, Vũ Hạnh, Phạm Ðình Khiêm, Nguyễn Khắc-Kham ati Nguyễn Trigarg Huy, iran kẹrindinlogun lati Nguyễn Trãi. 
³⁸ Dương Quảng Hàm, op. toka si p. 98, 99, 280. Nguyễn Ðình Hoà Atunwo Iwe: Ifihan to la litterature Vietnamnamienne nipasẹ Maurice M. Durand ati Nguyễn Trần Huân, Iwe akosile ti Awujọ Ila-oorun Amẹrika. Oṣuwọn 92, Nọmba 2, Oṣu Kẹrin-June 1972 pp 364-368. 
³⁹  Hoàng Xuân Hãn, Nghiêm Toản op. toka si. p. 101-121. 
⁴⁰ Dương Quảng Hàm op. toka, p. 302-306. Nguyễn Văn Tố, “Poésies inédites de l'époque des Lê”, Bulletin de la Société d'Enseignement Mutuel du Tonkin, Tome XIV, ko si 1, Janvier-Mars 1934, p. 30-36, Tome XIV, ko si 2, Avril-Juin 1934, p. 182-190, Tome XIV, Bẹẹkọ 3, Juillet-Sept. Ọdun 1934, oju-iwe 460-463. 
⁴¹  Sơn-Tùng, Hoàng Thúc Tram, Quốc văn Ðời Tây Sơn, Sách Hiểu Biết, Vrínnh Bảo Saigon, ọdun 1950, awọn oju-iwe 123. 
⁴²  Phạm Văn Diêu, "Thiên Nam Minh Giám”, Văn Hoá Nguyệt San, Saigon Loại mới tập XII, Quyển 1, số 77 tháng 1-1963, ojú p. 49-68. 
⁴³  Phạm Văn Diêu, "Thiên Nam Ngữ Lục”, VNVHNS Loại mới tập XII, Quyển 3, số 79, th 3, 1963, p. 351-368, Quyển 4 số 80, th 4, 1963, p. 535-550, s 81, th 5, 1963 pp. 689-698, số 82, tháng 6, 1963, oju-iwe 835-847. 
⁴⁴  Hạo-Nhiên, Nghiêm Toản, Việt Nam Văn-Học Sử Trích yếu, II, Vínnh Bảo, Saigon, 1949 pp 7-70. Thanh Lãng, Khởi Thảo Văn-Học Sử Việt Nam, Văn chương Chữ Nôm (Giáo Sư Nguyễn Ðăng Thuc), Saigon 1953, oju-iwe 47-212, Phạm Thế Ngũ, Việt Nam Văn Học Sử Giản ước Tân Biên, Vol. 2, Quốc Học Tùng IyenSaigon, ọdun 1963. 
NB Nipa awọn orukọ otitọ ti Hồ Xuân Hương ati Bà Huyện Thanh Quan ti a ro pe o ti pe ni ọwọ Hìwọ tho Le ati NguyEn tho hinh, wo Ifihan si la lituration Aṣere ara VietnamGbigba UNESCO, Ifihan aarọ awọn iwe aṣẹ Orientales G. Maisonneuve et Larose Paris, 1969) nipasẹ Maurice M. Durand ati Nguyễn Trần Huân, p. 181, 189. 
⁴⁵  Nipa iyipo Gbigba awọn ọrọ ti Nôm ni Bibliothèque Nationale de Paris, wo: Alexander Barton Woodside, Vietnam ati Awoṣe Kannada, Iwadi afiwera ti Ilu Vietnam ati Ijọba Kannada ni idaji akọkọ ti ọgọrun ọdun kẹsan, Harvard University Press Cambridge, Massachusetts, 1971, oju-iwe 323 nibi ti a ti ka ọrọ wọnyi “Ni Ilu Paris, ọrọ ti iyalẹnu ti gbigba iyalẹnu ti awọn ọrọ nôm ni Bibliothèque Nationale jẹ ipenija si eyikeyi ọmọ ile-iwe. " 
⁴⁶  Dương Kúảng Hàm, Le chữ nôm ou Idojukọ Demciki ati bẹbẹ lọ… oju-iwe 285. 
⁴⁷ Kawashima Motojiro: 川島 元 次郎, 朱 印 [船] 貿易 史 [Lịchch sử mậu yaddach thuyền Châu Ấn], 大 正 十年 九月 十 日 日, 大 正 十年 九月 十五 日 日, 內外 出版 株式會社, oju-iwe 469. 
⁴⁸  Hoàng Xuân Hãn, Girolamo Maiorica ati be be lo… op. toka si p. 208-213.

Orisun orisun: Agbegbe ati Ijinlẹ Asa 24, Tokyo University of Foreign Studies 1974. Itanna itanna nipasẹ Nguyễn Quang Trung ati Lê Văn Ðặng, Okudu 2001. (Tạp chí Hán Nôm, Số 4 (77) 2006; Tr.3-21)

ALAYE:
** A ti ṣeto akọle ti awọn apakan, awọn ọrọ alaifoya ati aworan sepia ti a ṣeto nipasẹ Ban Tu Thư - juhdiavietnamhoc.com
Orisun: Institute of Sino-Nom studies.

BAN TU OHUN
03 / 2020